Naturfag for ungdomstrinnet/ukategorisert/Statisk elektrisitet

Bokmål: Denne siden er delvis på bokmål, og ikke fullstendig oversatt til nynorsk.

== Stilleståande elektriske ladningar == statisk elektrisitet er elektrisitet som ikke fuker. den er irriterende og har ingen mening. den gir deg bare mer arbeid i naturfag:( Stilleståande elektriske ladningar kallar vi statisk elektrisitet.

Ladning og statisk elektrisitet

Ein enkel modell av eit litium-atom. Elektronane (symbolisert som svarte "kuler") går i bane rundt kjernen.

Alt er bygd opp av atomar. Atoma er igjen bygd av elektron, proton og nøytron. Elektrona har negativ ladning og protona har positiv ladning. Atom som har like mange elektron som proton er elektrisk nøytrale.

Her kunne det gjerne vore eit bilete eller teikning
av ein person med elektrisk hår

Kan hende du har opplevd dette. Du har vaska og tørka håret. Når du greier håret, står det ut i alle retningar. Kan hende høyrer du det knitrar. Det kjem frå små elektriske utladingar. Det som skjer er at håret og kammen blir elektrisk lada. Når du greidde håret, tok du samstundes med deg nokre elektron frå håret. Håret fekk då fleire proton enn elektron. Men elektrona som håret mista, sit no på kammen. Kammen er negativt lada fordi han har fleire elektron enn proton.

Alle hårstråa er positivt lada. Kreftene frå lika ladningar går frå kvarandre. Difor er det vanskeleg og samla nyvaska, nytørka hår. Dette gjeld særleg om vinteren når lufta er tørr.

Men før du fuktar kammen med vatten for å få håret til å liggja, bør du prøva dette eksperimentet: Lag ein liten tynn vasstråle. Kam det turre håret godt og hald kammen i nærleiken av vasstråla. Då vil du sjå korleis den elektriske ladinga frå kammen verkar på vatnet.

Vi seier at gjenstandar som er elektrisk opplada er statisk elektriske fordi elektrona er i ro..

Gnir du ei ballong mot eit klede får ballongen eit overskott av elektron. Vi seier ballongen har vorte elektrisk - statisk elektrisk. Ballongen leier ikkje straum. Det gjer ikkje luft heller. Difor vil han fara mot tak, vegger eller personar i nærleiken. Det er dei elektriske kreftane som gjer at ballongen rører på seg og festar seg ting.

Veggen innretter seg slik at det virker en tiltrekkende kraft på ballongen.

To grunnleggande lover gjeld for ladning: Like ladningar ( + og +, eller – og – ) fråstøyter kvarandre. Ulike ladningar (+ og – ) tiltrekker kvarandre.

Statisk elektrisitet handlar om elektron i ro. Dei elektrostatiske kreftane verkar på ting som ikkje leier elektrisitet. Er tinga lette kan krafta røra ved tinga.

Glasselektrisitet og lakkelektrisitet

Den statiske elektrisiteten i positivt ladde gjenstander ble opprinnelig, i riktig gamle dager (1600-1700-tallet), kalt glasselektrisitet. Den statiske elektrisiteten i negativt ladde gjenstander ble kalt lakkelektrisitet.

• Lakkelektrisitet = for mange elektroner ... finner vi i negativt ladde gjenstander
• Glasselektrisitet = for få elektroner ........ finner vi i positivt ladde gjenstander

Benjamin Franklin sitt mistak

Dessverre begikk naturforskeren Benjamin Franklin (sjå bilete til venstre) på 1700-tallet den “tabben” at han kalte glasselektrisitet for positiv. Dermed må skoleelever den dag i dag slite med det forvirrende faktum at for lite elektroner benevnes med +, og for mye benevnes med –. (Omvendt av det som ville vært naturlig, og som rent språklig er logisk.)